Soomaalida iyo cilmiga xiddigiska.

Soomaalida iyo cilmiga xiddigiska.

 Soomaalida iyo cilmiga xiddigiska (astronomy) waa mowduuc xiiso leh oo taariikh iyo aqoon gaar ah leh. Soomaalida, sida dadyowga kale ee dhaqanka leh, waxay leeyihiin taariikh dheer oo la xiriirta fahamka xiddigaha iyo sida loo isticmaalo muuqaalada cirka si loo hago nolol maalmeedkooda.

1. Xiddigiska dhaqanka Soomaalida

Soomaalidu waxay u isticmaali jireen xiddigaha waxyaabo badan oo muhiim ah oo ay ka mid yihiin:

• Hanuuninta safarka: Xiddigaha sida Canopus (Suheyl) iyo Sirius (Dayax-Tarar) waxaa loo adeegsadaa in lagu hago jihada, gaar ahaan dadka reer miyiga ah iyo kalluumeysatada.
• Xilliyada beeraha: Muuqashada xiddigaha qaarkood waxay calaamad u ahayd bilowga xilli-roobaadka ama wakhtiyada beeraha.
• Dhaqanka iyo suugaanta: Xiddigaha ayaa ku jira suugaanta Soomaalida sida gabayada iyo heesaha, kuwaas oo ka tarjumaya fahamkooda ku aaddan cirka iyo nolosha.

2. Fahamka habka dayaxa iyo qoraxda

Soomaalidu waxay lahaayeen faham ku saabsan hab-dhaqanka dayaxa iyo qoraxda. Tusaale ahaan:

• Bisha cusub (hilal) waxaa loo arkay calaamad muhiim ah oo la xiriirta jadwalka taariikhda, gaar ahaan diinta Islaamka.
• Guud ahaan, dadka Soomaalida waxay ku xisaabtamaan bilaha dayaxa si ay u kala ogaadaan xilliyada cibaadada iyo dhacdooyinka kale ee muhiimka ah.

3. Xiddigiska casriga ah iyo Soomaalida

Inkastoo xiddigiska dhaqanka ah uu weli qayb ka yahay nolosha dadka miyiga ah, haddana waxaa jira aqoonyahanno Soomaaliyeed oo qayb ka noqday cilmiga xiddigiska casriga ah. Waxaa la filayaa in mustaqbalka ardayda iyo cilmi-baadhayaasha Soomaalida ay kaalin weyn ka qaataan sahaminta cirka iyo horumarinta sayniska.