Sayid Maxamed Cabdulle Xasan

  Sayid Maxamed Cabdulle Xasan

Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu ahaa halyeey Soomaaliyeed, abwaan, iyo hoggaamiye diineed oo hoggaamiyay dhaqdhaqaaqii Daraawiishta intii u dhaxaysay 1899–1920. Wuxuu si weyn uga hor yimid gumeysiga reer Yurub ee Ingiriiska, Talyaaniga, iyo Itoobiya, isaga oo difaacayay diinta Islaamka, dhaqanka Soomaalida, iyo madaxbannaanida dhulka Soomaaliyeed.

Dhalashada iyo Waxbarashada

• Dhalashada: Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu dhashay 7-dii April 1856, wuxuuna ku dhashay deegaanka Sacmadeeqo ee gobolka Sanaag.

• Waxbarashada: Sayidka wuxuu barashadiisa diimeed ku bilaabay degaankiisa, isaga oo Qur'aanka Kariimka ah iyo cilmiga diinta ka bartay culimo maxalli ah. Kadib wuxuu u safray magaalooyinka Berbera iyo Muqdisho si uu u sii wato waxbarashadiisa, wuxuuna barashada diinta ka sii ambaqaaday xarumaha suufiyada, gaar ahaan taqadumka Qaadiriyada.

Bilowga Dhaqdhaqaaqa Daraawiishta

• Sababaha Dagaalka: Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu bilaabay dhaqdhaqaaq diineed oo siyaasadeed, isagoo diiday saameynta gumeysigii reer Yurub iyo Itoobiya ee Soomaaliya. Wuxuu sidoo kale la dagaallamay dhaqanno iyo ficillo uu u arkayay inay khilaafsan yihiin mabaadi'da Islaamka.
• Daraawiishta: Wuxuu dhisay ciidan Daraawiish ah oo ay ku mideysnaayeen dagaalyahanno u heellan difaaca dhulka Soomaaliyeed iyo diinta Islaamka. Daraawiishtu waxay saldhigyo ka sameysteen meelaha Taleex, Nugaal, iyo dhulal kale oo muhiim ah.

Dagaallada Gumeysiga

Ingiriiska

• Sayidku wuxuu si gaar ah ula dagaallamay Ingiriiska, oo markaas gumeysanayay waqooyiga Soomaaliya. Dagaalladii Daraawiishta ee ka dhanka ahaa Ingiriiska waxay socdeen in ka badan 20 sano.

Itoobiya

• Boqortooyadii Itoobiya ee uu hoggaaminayay Menelik II waxay ku jirtay dagaallo joogto ah oo ay kula jireen Daraawiishta. Sayidka iyo ciidankiisu waxay guulo muhiim ah ka gaareen goobaha waaweyn ee dagaalka, sida kuwa ka dhacay Ogaden.

Talyaaniga

• Daraawiishtu waxay dagaallo waaweyn kula galeen Talyaaniga, kaas oo markaas ku sugnaa koofurta Soomaaliya. Tani waxay ahayd qeyb kale oo muhiim ah oo ka mid ah halganka Daraawiishta.

Weerarkii Cirka ee Taleex

• Sanadkii 1920, Ingiriisku wuxuu adeegsanayay diyaarado dagaal si uu u burburiyo saldhigyada Daraawiishta ee Taleex. Weerarkan ayaa ugu dambeyntii keenay jab xooggan oo soo gaaray Daraawiishta, inkastoo ay sii wateen halganka muddo kadib.

Gabayada Sayidka

Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu ahaa gabyaa weyn oo gabayadiisu ay ka turjumayeen halganka, diinta, iyo dhaqanka. Gabayadiisa caan ka ah waxaa ka mid ah:

• "Dardaaran"
• "Maxaa taan ku socon waayay, maanta laygu sii daba yahay?"
• "Hadal iyo dhagax baa duul wadaaga yeeshoo"Gabayadiisa waxay ahaayeen kuwo dhiirrigelinayay geesinimada iyo midnimada shacabka Soomaaliyeed.

Geerida iyo Dhaxalka

• Geerida: Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu ku geeriyooday deegaanka Iimay, gobolka Soomaali Galbeed, sanadkii 1920, waxaana la rumeysan yahay inuu u dhintay cudurka Duumada (Malaria).

.Dhaxalka:

• Wuxuu ka tagay taariikh iyo halgan qaran oo muhiim ah, isagoo tusaale u noqday geesinimada iyo hogaaminta Soomaalida.

• Suugaantiisa iyo halgankiisa ayaa weli ka mid ah waxyaabaha ugu qiimaha badan ee dhaxalka dhaqanka iyo taariikhda Soomaaliyeed.

Sayid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu astaan u yahay halganka Soomaalida ee madaxbannaanida, isaga oo ka tagay dhaxal taariikhi ah oo aan duugoobin.