Hiddo iyo Dhaqan: Maxay Soomaalida uga Duwan Tahay Qowmiyadaha Kale?

 

Hiddo iyo Dhaqan: Maxay Soomaalida uga Duwan Tahay Qowmiyadaha Kale?

Dhaqanka iyo hidaha Soomaalida waa mid leh astaamo u gaar ah oo ay kaga duwan yihiin qowmiyadaha kale ee ku nool geeska Afrika iyo caalamkaba. Hiddo iyo dhaqankaas wuxuu ku saleysan yahay taariikh, nolol, xeerar, suugaan, iyo hab-dhaqan bulsho oo soo jireen ah. Hoos waxaa ku faahfaahsan qodobbada ay Soomaalidu kaga duwan yihiin qowmiyadaha kale:

1. Abtirsiinyo iyo Qabiil

Soomaalidu waa qaran abtirsiinyo ku dhisan, waxaana dadku aad ugu dhegan yihiin ogaanshaha asal-raacooda iyo qabiilkooda. Abtirsiinta Soomaalida waxay aad uga duwan tahay tan qowmiyado kale, sababtoo ah qof walba wuxuu si sax ah u xasuusan karaa awoowayaashiisa ilaa dhowr iyo toban jiil. Dhaqankan wuxuu fududeeyaa xiriirka bulsho, waxaana lagu gartaa qofka xilliyada guurka, siyaasadda, iyo xallinta khilaafaadka.

2. Suugaanta Hodanka ah

Soomaalidu waxay leeyihiin suugaan aad u qoto dheer, gaar ahaan dhanka gabayada, heesaha, iyo maahmaahyaha. Gabayada Soomaaliyeed waxay door ka ciyaaraan waxbaridda, is-hortagga colaadaha, xambaarsanaanta taariikhda, iyo xitaa siyaasadda.

Tusaale ahaan, marka laba qabiil ay colaad dhex marto, waxaa la adeegsadaa gabayo lagu dhexdhexaadinayo ama lagu xallinayo khilaafaadka. Suugaanta noocan ah lama arko si la mid ah qowmiyadaha kale ee gobolka.

3. Xeer Soomaali (Nidaamka Garsoorka Dhaqameed)

Soomaalidu waxay leeyihiin nidaam sharci oo ay iyagu leeyihiin oo loo yaqaan Xeer Soomaali. Xeerkaasi waa sharci bulsho oo ay Soomaalidu ku maareyso khilaafaadka, ciqaabta dambiyada, guurka, dhaxalka, iyo arrimaha kale ee bulshada.

Xeer Soomaaliga wuxuu ka duwan yahay sharciyada dowliga ah iyo kuwa caalamiga ah, sababtoo ah wuxuu ku saleysan yahay wada-hadal, go'aan qaadasho wadajir ah, iyo xushmeynta qabiilka. Hoggaanka dhaqanka sida odayaasha, ugaasyada, suldaannada, garaadyada iyo malaaqyada ayaa fulisa.

4. Nolol Reer-guuraaga iyo Xoolo-dhaqashada

Dhaqanka Soomaalida wuxuu si weyn ula jaanqaaday nolol reer-guureed, halka qowmiyado badan oo Afrika ku nool ay u badan yihiin beeraley. Xoolaha sida geela, ariga, iyo lo’da waxay aasaas u yihiin dhaqaalaha iyo nolosha Soomaalida.

Waxay tani ka dhigtay dhaqanka Soomaalida mid kala duwan, sababtoo ah reer guuraanimada waxay abuurtay dad jecel xorriyadda, safarka, iyo nolol aan ku xirneyn hal deegaan.

5. Hab-dhaqanka Guurka iyo Qoyska

Guurka Soomaalida wuxuu leeyahay xeerar dhaqameed gaar ah. Waxaa la sameeyaa xaflado waaweyn oo hidde-dhaqameed ah, waxaana lagu heshiin karaa guurka iyadoo la adeegsanayo wada-xaajood u dhexeeya labada qoys.

Qoyska Soomaaliyeed waa mid isku xiran, waxaana xeerka dhaqanka ah in carruurta lagu barbaarsho xushmad, isla markaana ay qaraabadu wada shaqeyso. Qoysaska Soomaalida sidoo kale waxay caanka ku yihiin iskaashiga iyo isku tiirsanaanta, taasoo ay kaga duwan yihiin bulshooyin badan oo kale.

6. Dharka iyo Xirfadaha Gacanta

Soomaalidu waxay leeyihiin dhar u gaar ah sida macawis, go’, direys, garbasaar, iyo cimaamad. Dumarku waxay aad u xirtaan dirac oo ah dhar dheer oo fidsan, halka raggu ay xirtaan macawis iyo shaati.

Sidoo kale, Soomaalidu waxay caanka ku yihiin farsamada gacanta sida dhar-tolista, dhismaha aqalka Soomaaliga, sameynta alaabta xoolaha laga farsameeyo, iyo samaynta fooxa iyo cadarka dabiiciga ah oo ay dumarku isticmaalaan.

7. Afka iyo Luuqadda Soomaaliga

Af-Soomaaligu waa mid ka mid ah luuqadaha ugu hodansan dhanka maahmaahyaha, suugaanta, iyo isku xirka bulshada. Waxaa la sheegaa in Soomaalidu tahay bulsho aad u hadal badan oo hadalka u adeegsata in ay wax badan ku xalliso.

Qowmiyado badan oo Afrika ka tirsan kuma jiraan bulsho sida Soomaalida u isticmaasha luuqadohooda si qoto dheer oo faahfaahsan. Sidoo kale, Af-Soomaaliga wuxuu leeyahay hal xuruufood (Latin), halka luqadaha kale ee Afrika qaarkood ay adeegsanayaan dhowr nooc oo qoraal ah.

8. Marti-soorka iyo Iskaashiga Bulshada

Soomaalidu waa dad aad u jecel marti-soorka, waxaana dhaqanka ah in qof marti ah si weyn loo soo dhaweeyo, xitaa haddii aysan dadku aqoon hore u lahayn.

Waxaa caadi ka ah in marka qof marti ah uu yimaado, la siiyo cunto, la marti geliyo, lana siiyo daryeel, iyadoo aan wax shuruud ah lagu xirin. Dhaqankan wuxuu kaga duwan yahay bulshooyin badan oo kale oo aan lahayn hab marti-soor sidaas u ballaaran.

Gunaanad

Hiddo iyo dhaqanka Soomaalida waa mid qoto dheer oo leh astaamo u gaar ah. Waxay kaga duwan yihiin qowmiyadaha kale dhanka abtirsiinta, suugaanta, xeerka dhaqanka, xoolo-dhaqashada, guurka, dharka, luuqadda, marti-soorka, iyo hab-nololeedka guud.

Dhaqankan soo jireenka ah ayaa ah mid ay Soomaalidu ku faanaan, inkasta oo casriyeyntu ay saameyn ku yeelatay, haddana hiddo-raaca dhaqankaas waa mid sii noolaanaya jiilba jiilka ka dambeeya.