Doorkii Soomaalida ee ka qeybgalka dagaalka Talyaaniga iyo Ingiriiska.

Doorkii Soomaalida ee ka qeybgalka dagaalka Talyaaniga iyo Ingiriiska.

 

Doorkii Soomaalida ee ka qeybgalka dagaalka Talyaaniga iyo Ingiriiska wuxuu ahaa mid muhiim ah, gaar ahaan xilliga Dagaalkii Labaad ee Adduunka (1939–1945), markaas oo Soomaaliya ay ahayd goob istiraatiiji ah oo labada quwadood ay ku dagaallamayeen. Soomaaliya waxa ay si xoog leh u saamaysay dagaalkaas iyada oo ay jiri jireen dhinacyo kala duwan oo bulshada Soomaaliyeed ku lug lahaayeen.

 

 

1. Xaaladda Soomaaliya Xilligaas

• Soomaaliya waxay ahayd mid loo qaybiyay gumeysi kala duwan:
• Talyaaniga ayaa ka talinayey Soomaaliya (Talyaani Somaliland).
• Ingiriisku wuxuu xukumayey Waqooyiga Soomaaliya (British Somaliland).
• Gobolka Jubaland ayaa laga xukumayey Kenya, halka Soomaali Galbeed (Ogaden) uu ku hoos jiray Itoobiya.
• Labada quwadood ee Ingiriiska iyo Talyaaniga waxay Soomaaliya u arkayeen goob istiraatiiji ah oo muhiim u ah dagaalkooda.

2. Doorka Soomaalida ee Dagaalka

a) Ciidamo Soomaaliyeed oo u dagaallamaya Talyaaniga

• Talyaaniga ayaa abaabulay ciidamo Soomaaliyeed oo loo yaqaanay Dubat, kuwaas oo ka mid ahaa askarta Afrikaanka ee Talyaanigu ku isticmaali jiray dagaalkiisa.
• Dubat waxaa loo adeegsaday dagaalladii ka dhacay Itoobiya iyo Soomaaliya, gaar ahaan markii Talyaanigu uu qabsaday Itoobiya 1935-kii.
• Ciidamada Soomaalida ee u shaqeynayay Talyaaniga waxay ka qeyb qaateen dagaallo waaweyn, iyadoo badankoodu ay ahaayeen qasab lagu askareeyay.

b) Ciidamo Soomaaliyeed oo la jiray Ingiriiska

• Intii uu socday Dagaalkii Labaad ee Adduunka, Ingiriisku wuxuu ka faa'iidaystay Soomaalida Waqooyi si uu uga hortago xoogagga Talyaaniga.
• Ciidamada Soomaalida ee British Somaliland waxay ahaayeen kuwo hoos yimaada maamulka Ingiriiska, kuwaas oo ka qeyb qaatay dagaalladii uu Ingiriisku ku qaaday Talyaaniga sannadkii 1941-kii, kaas oo ku dhamaaday qabsashada Talyaaniga ee Soomaaliya.

c) Dad Soomaaliyeed oo Kacdoon sameeyay

• Waxaa jirey dad Soomaaliyeed oo ku kacay labadaba Ingiriiska iyo Talyaaniga, iyagoo kasoo horjeeday in ciidamadooda lagu dagaal galiyo meelo ka baxsan dalkooda.
• Qaar ka mid ah hoggaamiyeyaasha dhaqanka iyo culimada ayaa abaabulay kacdoon bulsheed oo ka dhan ah faragelinta gumeysatada.

3. Dagaalkii 1940-1941 iyo Soomaaliya

• Dagaalkii ugu weynaa ee ka dhacay Soomaaliya wuxuu bilaabmay 1940-kii, markaas oo Talyaaniga uu qabsaday dhulka Ingiriiska ka talinayey (British Somaliland).
• Sannadkii 1941-kii, Ingiriisku wuxuu qaaday weerar ballaaran oo uu dib ugu qabsaday British Somaliland, isagoo sidoo kale qabsaday dhulkii Talyaanigu maamulayey ee Koonfurta Soomaaliya.
• Soomaalidu waxay ka dhex muuqdeen labada dhinacba, iyagoo qaarkood la safnaa Talyaaniga, halka kuwa kalena ay la safnaayeen Ingiriiska.

4. Saameyntii Dagaalka

• Dhinaca Dhaqaalaha: Dagaalka wuxuu ku reebay saameyn taban oo dhinaca dhaqaalaha ah. Dad badan ayaa laga qaatay xoolo, shaqo, iyo wax-soo-saarkooda si loogu adeegto dagaalka.
• Dhinaca Siyaasadda: Soomaalidu waxay sii kordhisay dhaq-dhaqaaqyadii gobannimo-doonka, iyagoo ka faa'iideystay isbeddelkii siyaasadeed ee ka dhashay guuldaradii Talyaaniga.
• Dhinaca Bulshada: Bulshada waxaa ku dhacay khasaare ballaaran oo naf iyo maalba leh. Waxaa jiray barakac iyo kala qaybsanaan ka dhashay is-haysashada quwadaha shisheeye.

Gabagabo

Ka qeybgalka Soomaalida ee dagaalka Talyaaniga iyo Ingiriiska wuxuu muujiyay sida ay gumeysiyadu uga faa’iideysan jireen bulshada maxalliga ah si ay u gaaraan danahooda. In kasta oo ay jiraan dad Soomaaliyeed oo qasab ku galay dagaalka, waxaa sidoo kale jiray kacdoonno ka dhan ah gumeysiga oo bilow u noqday halgankii gobannimo-doonka ee Soomaaliya, kaas oo miro-dhalay 1960-kii.