Boqortooyadii Awdal: Halyeeyadii Taariikhda Geeska Afrika
Boqortooyadii Awdal waxay ahayd mid ka mid ah boqortooyooyinkii taariikhiga ahaa ee ka soo jiray Geeska Afrika, gaar ahaan degaanka Soomaalida. Waxaana ay door weyn ka qaadatay isbeddellada siyaasadeed, dhaqaale, iyo diineed ee ka dhacay xilliyadii dhexe, Waxeey ahayd awood muhiim ah oo xukun iyo ganacsi ku leh gobolka. waxaan hoos ku xusan burburkeeda, bilowgeeda, iyo taariikhdeeda oo faahfaahsan.
Bilowga Boqortooyada Awdal
Boqortooyadii Awdal, oo sidoo kale loo yaqaanay Ifat ama Adal, waxay ahayd boqortooyo Islaami ah oo ka dhalatay Geeska Afrika intii lagu jiray qarnigii 9-aad ilaa qarnigii 16-aad. Bilowgeedu wuxuu ku xirnaa horumarka ganacsiga iyo dhaqaalaha ka jiray magaalada Saylac (Zeila), oo ahayd xarun ganacsi oo muhiim ah oo ku taalla Gacanka Cadan.
Boqortooyada Awdal waxay ahayd mid saldhigeedu yahay ganacsiga badaha iyo wax soo saarka gudaha. Magaalooyinka Saylac iyo Harar waxay noqdeen xarumo muhiim ah oo ganacsi, waxbarasho, iyo diimeed. Saylac, oo ahayd caasimaddii boqortooyada, waxay martigelin jirtay ganacsato ka yimid Carabta, Hindiya, Faaris, iyo Bariga Afrika.
Diinta Islaamka ayaa door weyn ka qaadatay aasaaska iyo xoojinta boqortooyadan. Culimada iyo ganacsatada ka timid Jasiiradda Carabta ayaa soo kordhiyey fikir diimeed iyo dhaqanka Islaamiga, taasoo keentay in diinta Islaamku si degdeg ah u faafto.
Koboca iyo Awoodda Boqortooyada
Boqortooyadii Awdal waxay ahayd mid awooddeedu ku salaysnayd:
1. Ganacsiga:Magaalooyinka xeebaha ee Saylac iyo Berbera waxay noqdeen xarumo ganacsi oo isku xira Afrika, Carabta, iyo Aasiya. Waxyaabaha laga dhoofin jiray waxaa ka mid ahaa geela, haragga, iyo xoolaha nool. Waxyaabaha laga soo dejin jirayna waxaa ka mid ahaa dharka, hubka, iyo agabka kale ee raaxada.
2. Ciidamo awood leh: Boqortooyada Awdal waxay lahayd ciidan adag oo loo yaqaanay "askarta Adal," kuwaas oo difaacay boqortooyada kana hortagay weerarada Boqortooyada Itoobiya (Axum) iyo awoodaha kale ee deriska la ah.
3. Diinta Islaamka: Boqortooyada waxay ahayd hormuudka faafinta Islaamka ee gobolka, iyadoo sidoo kale la dagaallantay boqortooyooyinkii Kiristaanka ahaa ee Itoobiya iyo Axum.
Boqor Axmed Gurey (Axmed Gran), oo ka mid ahaa hoggaamiyeyaashii caanka ahaa ee Boqortooyada Awdal, wuxuu ku caan baxay dagaalladii uu ku qaaday boqortooyadii Kiristaanka ahayd ee Itoobiya. Dagaalladan, oo loo yaqaan "Gaalada Dagaalka," waxay ujeedkoodu ahaa difaaca Awdal iyo faafinta diinta Islaamka.
Hoos u dhaca iyo Burburka Boqortooyada Awdal
Boqortooyadii Awdal waxay bilowday inay hoos u dhacdo qarnigii 16-aad, sababo la xiriira:
1. Weerarada Dibadda: Xoogagga Kiristaanka Itoobiya iyo gumaystayaasha reer Yurub, sida Boortaqiiska, ayaa qaaday weeraro waaweyn oo burburiyay Saylac iyo ganacsigeedii.
2. Isqabqabsiga Gudaha: Boqortooyadu waxay la kulantay khilaafaad siyaasadeed iyo isqabqabsi hogaamineed oo dhexmaray hoggaamiyeyaasha maxalliga ah.
3. Dhaqaale xumo: Kadib markii ganacsiga badaha laga wareejiyey gobolka, Saylac iyo magaalooyinka kale ee Awdal waxay lumiyeen muhiimadoodii dhaqaale.
Waxay ugu dambayntii ku burburtay culeysyadaas is biirsaday, iyadoo awoodda gobolka ay la wareegeen boqortooyooyin kale oo Islaami ah iyo gumaystayaasha reer Yurub.
Dhaxalka Boqortooyadii Awdal
In kasta oo ay burburtay, Boqortooyadii Awdal waxay dhaxal lama ilaawaan ah uga tagtay gobolka Geeska Afrika, oo ay ka mid yihiin:
- Horumarka Islaamka: Awdal waxay ahayd xarun muhiim ah oo faafisa diinta Islaamka iyo dhaqankeeda.
- Taariikhda iyo dhaqanka Soomaalida: Waxay qayb weyn ka qaadatay kobcinta dhaqanka iyo suugaanta Soomaalida.
- Dersin Taariikheed: Boqortooyadu waxay tusaale u tahay awoodda iskaashiga siyaasadeed iyo diimeed ee bulshooyinka degaanka.
Boqortooyadii Awdal waa astaan ka tarjumaysa taariikhda dheer iyo muhiimadda ay Soomaalidu ku lahayd Geeska Afrika iyo guud ahaan dunida Muslimka.
Comments
Post a Comment