Boqor Cismaan Maxamuud iyo Halgankii Puntland

 Boqor Cismaan Maxamuud iyo Halgankii Puntland

Boqor Cismaan Maxamuud (1830–1906) wuxuu ahaa hogaamiye Soomaaliyeed oo muhiim ah, kana mid ahaa boqorradii ugu saameynta badnaa taariikhda Soomaaliya. Waxa uu hormuud u ahaa halgan aad u weyn oo lagaga soo horjeeday gumeysiga, waxaana lagu xasuustaa kaalintiisa hoggaamineed ee deegaanka Puntland iyo guud ahaan Soomaaliya. Halkan waxaa lagu faahfaahinayaa taariikhdiisa iyo halgankii Puntland.

 

1. Aasaaska Boqortooyada Majeerteen

Boqor Cismaan Maxamuud wuxuu dhisay Boqortooyada Majeerteen oo ka mid ahayd boqortooyooyin xoog badan oo ka dhisnaa waqooyi-bari Soomaaliya.

• Goobta iyo awoodda: Boqortooyada Majeerteen waxay ku fadhiday dhul istiraatiiji ah oo ku teedsan xeebaha waqooyi-bari Soomaaliya, gaar ahaan Puntland.
• Xukuumadda Boqortooyada: Boqor Cismaan wuxuu dhisay nidaam maamul oo xoogan oo isku dhafay dhaqanka iyo siyaasadda. Nidaamkan ayaa isku xiray ganacsiga, maamulka badda, iyo difaaca bulshada.
• Horumarka dhaqaalaha: Boqortooyada waxay caan ku ahayd ganacsiga badda, gaar ahaan dhuxusha, xoolaha, iyo badeecadaha ka yimaada gacanka Cadmeed iyo Carabta.

2. Halgankii ka dhanka ahaa Gumeysiga

Xilliyadii dambe ee boqortooyadiisa, Boqor Cismaan Maxamuud wuxuu wajahay cadaadis ka imanayay gumeysiga Talyaaniga iyo kuwa kale oo doonayay inay qabsadaan Puntland.

• Iska caabinta Talyaaniga: Boqor Cismaan wuxuu diiday heshiisyo ay Talyaanigu doonayeen inay ku qaataan maamulka xeebaha Puntland.
• Iskaashiga qabiilada: Wuxuu mideeyay beelaha deegaanka si ay isaga caabiyaan xoogagga gumeysiga. Iskaashigan wuxuu muhiim u ahaa difaaca dhulka iyo ilaalinta madaxbannaanida.
• Dagaallada badda: Boqortooyada Majeerteen waxay lahayd awood ciidan oo ku filan in lagu ilaaliyo xeebaha, taasoo keentay dagaallo badda ka dhacay oo looga hortagayey faragelinta shisheeyaha.

3. Nidaamka Maamulka iyo Iskaashiga Gudaha

Boqor Cismaan wuxuu ku guuleystay inuu dhiso nidaam ka duwan boqortooyooyinka kale ee Soomaaliya:

• Xukun ku saleysan wada-tashi: Wuxuu abuuray goleyaal dhaqameed iyo ciidan si loo ilaaliyo danaha shacabka.
• Xiriirka ganacsiga: Boqor Cismaan wuxuu ku xirnaa waddamada Carabta iyo Hindiya, isagoo xoojinayay ganacsiga iyo dhaqaalaha Puntland.
• Xoogga shacabka: Wuxuu ku dhiirrigeliyay bulshada inay muhiim u tahay in laga hortago gumeysiga iyagoo u halgamaya ilaalinta kheyraadka dabiiciga ah.

4. Geeridii Boqor Cismaan iyo Saamayntiisa

Boqor Cismaan Maxamuud wuxuu geeriyooday 1906, balse halgankiisii wuxuu dhaxal ka noqday jiilal dambe oo Soomaaliyeed.

• Saameynta halganka: Jiilashii ka dambeeyay ayaa ku dayday hoggaamintiisii, waxaana ay sii wadeen halgankii xorriyadda.
• Midnimada Puntland: Boqortooyadii uu dhisay waxay saldhig u noqotay mideynta bulshada Puntland, taasoo weli saameyn ku leh siyaasadda gobolka.
• Quruxda dhaxalka taariikhiga ah: Boqor Cismaan waxaa lagu xasuustaa doorkiisa hoggaamineed, iska caabinta gumeysiga, iyo ilaalinta dhaqanka Soomaalida.

5. Halgankii Puntland oo Wali Taagan

Puntland waa gobol leh dhaxal taariikhi ah oo ka soo bilowday xilligii Boqor Cismaan Maxamuud. Taariikhdaas ayaa door weyn ku leh xaaladda hadda jirta ee Puntland.

• Midnimada iyo difaaca kheyraadka: Puntland waxay sii waddaa dadaalladii Boqor Cismaan ee ku saleysnaa ilaalinta midnimada bulshada iyo kheyraadka badda.
• Halganka siyaasadeed: Xilliyada casriga ah, Puntland waxay leedahay maamul u gaar ah oo sii xoojinaya doorkii halganka madax-bannaanida.

Gunaanad

Boqor Cismaan Maxamuud wuxuu ahaa hoggaamiye qaran oo sooyaal taariikhi ah ku reebay Soomaaliya, gaar ahaan Puntland. Halgankiisii wuxuu saldhig u noqday midnimada, difaaca, iyo horumarinta deegaanka Puntland. Dhaxalkaas ayaa weli muuqda maanta, iyadoo loo arko astaan geesinimo iyo halgan Soomaaliyeed.