Madaxweynihii ugu horreeyay ee Soomaaliya waa Aadan Cabdulle Cusmaan (Aadan Cadde). Waa kan warbixintiisa oo faahfaahsan:
1. Goortii La Doortay
Aadan Cabdulle Cusmaan waxaa loo doortay madaxweynaha Soomaaliya 26-kii Juunyo 1960, markaas oo Soomaaliya ay xorriyad ka qaadatay Talyaaniga ayna noqotay Jamhuuriyadda Soomaaliya.
2. Sida Lagu Doortay
Waxaa lagu doortay doorasho baarlamaan oo ka dhacday magaalada Muqdisho. Baarlamaanka ayaa codka dhiibtay isagoo ku guuleystay cod aqlabiyad ah.
3. Magaciisa iyo Halka uu Ku Dhashay
Magaciisa: Aadan Cabdulle Cusmaan
Halka uu ku dhashay: Wuxuu ku dhashay 6-da Diseembar 1908 deegaanka Dhuusamareeb, gobolka Galgaduud, Soomaaliya.
4. Waxbarashadiisa
Aadan Cabdulle Cusmaan ma helin waxbarasho rasmi ah oo sare, maadaama uu ka soo jeeday bulsho reer guuraa ah. Si kastaba ha ahaatee, wuxuu ahaa qof aad u caqli badan oo si fiican u bartay xadaaradda iyo maamulka isagoo soo maray waxbarasho dugsi hoose iyo maamul.
5. Waxyaabaha Uu Qabtay
Wuxuu ka mid ahaa dadkii ugu horreeyay ee hormuudka u noqday xorriyaddii iyo midnimadii Soomaaliyeed.
Wuxuu hoggaamiyay dowladdii ugu horreysay ee xor ah oo Soomaaliya yeelato.
Intii uu xilka hayay, wuxuu xoogga saaray dhismaha hay'adaha dowliga ah, maamulka iyo nidaamka siyaasadeed ee dalka.
Waxa uu ahaa hogaamiye nabadeed oo lagu xasuusto sidii wanaagsanayd ee uu xilka u wareejiyay markii la dooratay madaxweyne cusub.
6. Inta Sano Uu Xilka Hayay
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu xilka hayay muddo 7 sano ah, laga soo bilaabo 26-kii Juunyo 1960 ilaa 10-kii Juunyo 1967.
Qoyska iyo Noloshiisii Hore
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu ku dhashay qoys xoolo-dhaqato ah oo reer guuraa ah. Inkastoo uu ku soo koray nolol ku tiirsan miyiga, waxa uu ahaa qof maskax furan oo aad ugu dhego-nugul barashada arrimaha bulshada iyo siyaasadda.
Waa la oran karaa duruufaha adag ee uu ku soo koray ayaa ka dhigay hoggaamiye dabciga wanaagsan leh oo dadka si fudud ula dhaqmi kara.
Shaqooyinkii uu Soo Qabtay Kahor Madaxtinimada
Kahor intii aanu noqon madaxweynaha Soomaaliya, Aadan Cabdulle Cusmaan waxa uu ka soo shaqeeyay jagooyin kala duwan oo maamul iyo siyaasadeed ah.
Wuxuu ahaa guddoomiyihii baarlamaanka dowladdii ku-meel-gaarka ahayd ka hor xorriyaddii Soomaaliya.
Waxaa kaloo loo doortay xilal ka tirsan ururro siyaasadeed oo Soomaaliyeed oo ka shaqeynayay dhanka madaxbannaanida iyo horumarka bulshada.
Doorkiisii Xorriyadda Soomaaliya
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu door muhiim ah ka qaatay halgankii lagu doonayay xorriyadda Soomaaliya. Wuxuu ka mid ahaa siyaasiyiintii hormuudka u ahaa midnimada Soomaaliyeed ee Gobolka Waqooyi (British Somaliland) iyo Gobolka Koonfureed (Italian Somaliland).
Waxaa si gaar ah loogu xasuustaa sida uu uga shaqeeyay in labada gobol ay midoobaan, taas oo horseeday dhismaha Jamhuuriyadda Soomaaliya 1-dii Luuliyo 1960.
Dowladnimadii uu Dhisay
Markii uu noqday madaxweynaha Soomaaliya:
Wuxuu xoogga saaray dhismaha hay'adaha dowliga ah, sida baarlamaanka, maxkamadaha, iyo maamul-goboleedyada.
Waxa uu sameeyay qorshayaal lagu horumarinayo waxbarashada, caafimaadka, iyo kaabayaasha dhaqaalaha ee dalka.
Waxa uu xiriir wanaagsan la sameeyay dowladaha kale ee caalamka, isagoo ku dadaalay in Soomaaliya ay hesho kaalmo dhaqaale iyo aqoonsi caalami ah.
Xukuumaddiisii iyo Wadahadalada Siyaasadeed
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu ahaa hoggaamiye lagu xasuusto nabad iyo wadatashi siyaasadeed. Intii uu xilka hayay, wuxuu sameeyay xukuumado ku dhisan wada shaqeyn iyo is-qancin.
Waxa uu ku dadaalay inuu xal u helo khilaafaadka siyaasadeed iyo midka qabaa'ilka, isagoo abuuray goleyaal iyo wax ka qabashada kala dambaynta.
Wuxuu ahaa hogaamiye aan ku tiirsanayn awood xoog ah ee ka shaqeyn jiray wada hadal iyo tanaasul.
Xil Wareejinta iyo Tusaalihii uu Bixiyay
Markii uu xilka ka degayay 10-kii Juunyo 1967, wuxuu si nabad ah xilka ugu wareejiyay Cabdirashiid Cali Sharmaarke, oo doorasho ku soo baxay. Tani waxay noqotay mid ka mid ah tusaalooyinka ugu horreeya ee Afrika ee xil si nabad ah lagu kala wareejiyo.
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu muujiyay biseyl siyaasadeed iyo dareen wadaniyadeed oo ku saleysan horumarinta dalka.
Geeridiisa
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu geeriyooday 8-dii Juunyo 2007, isagoo ku sugan magaalada Muqdisho. Wuxuu ku dhintay isagoo 98 jir ah.
Geeridiisa waxaa ka dhacay baroor-diiq qaran oo ballaaran, waxaana lagu xasuustaa inuu ahaa halgamaa iyo hogaamiye ku suntan taariikhda Soomaaliya.
Dhaxalkiisa iyo Xasuustiisa
Aadan Cabdulle Cusmaan waa madaxweynihii ugu horreeyay ee Soomaaliya, wuxuuna ka tagay dhaxal siyaasadeed oo lagu faano.
Waxaa lagu tilmaamaa in uu ahaa qof dulqaad badan, daacad ah, isla markaana lagu kalsoon yahay.
Waxaa lagu xusuustaa doorkii muhiimka ahaa ee uu ka qaatay midnimada iyo dhismaha dowladnimada Soomaaliya.
Waxaa jira meelo badan oo Soomaaliya ka mid ah oo loo bixiyay magaciisa, sida Isbitaalka Aadan Cadde iyo goobaha taariikhiga ah ee lagu xuso dadaalkiisii hoggaamineed.
Gunaanad
Aadan Cabdulle Cusmaan wuxuu ahaa astaan qaran oo u taagan halgan, nabad, iyo horumar. Dhaxalkiisii wuxuu sii noolaan doonaa iyadoo loo arko tusaale fiican oo ka tarjumaya hoggaamiyenimada wanaagga ku dhisan.
Comments
Post a Comment