Taariikhda Dhameystiran ee Cabdirashiid Cali Sharmaarke
Cabdirashiid Cali Sharmaarke wuxuu ka mid yahay haldoorkii siyaasadda Soomaaliya, isagoo ahaa madaxweynihii labaad ee dalka. Taariikhdiisa waxaa ka mid ah qodobbadan soo socda:
Dhalashada iyo Qoyska
Dhalasho: Cabdirashiid Cali Sharmaarke wuxuu ku dhashay magaalada Garowe ee Gobolka Nugaal sanadkii 1919.
Wuxuu ka dhashay qoys Soomaaliyeed oo dhaqanka iyo diinta Islaamka ku wanaagsan.
Waxbarashada
Waxbarashadiisii hoose wuxuu ka qaatay dugsi Quraan iyo waxbarasho hoose oo caadi ah.
Sharmaarke wuxuu ka baxay Dugsiga Sare ee Lafoole (Lafoole Teachers Training College).
Markii dambe wuxuu waxbarasho sare u aaday dalka Talyaaniga, halkaas oo uu ka diyaariyay shahaadada heerka jaamacadeed ee cilmiga dhaqaalaha iyo maamulka.
Xilalka iyo Waaya-aragnimada Siyaasadeed
Cabdirashiid wuxuu si xoog leh ugu lug yeeshay siyaasadda Soomaaliya tan iyo xornimadii dalka.
Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya (1960–1964):
Ka dib markii Soomaaliya xornimada qaadatay 1960, Sharmaarke wuxuu noqday Ra’iisul Wasaaraha ugu horreeyay ee Soomaaliya ee Dowladda Federaalka.
Xilligiisa, wuxuu gacan ka geystay dib-u-dhiska hay’adaha dawliga ah iyo xiriirka caalamiga ah.
Madaxweynaha Soomaaliya (1967–1969):
Sharmaarke waxaa loo doortay Madaxweynaha Soomaaliya bishii June 1967 ka dib markii uu Aadan Cabdulle Cismaan ka guuleystay doorasho adag.
Xilligii uu madaxweyne ahaa, wuxuu diiradda saaray horumarinta dhaqaalaha, tayaynta maamulka, iyo xoojinta midnimada qaran.
Astaamaha Hoggaamintiisa
Sharmaarke wuxuu ku caan baxay inuu ahaa siyaasi mideyn kara dadka, isagoo isku dayay in uu xalliyo khilaafaadka qabaa’ilka.
Wuxuu sidoo kale xiriir wanaagsan la lahaa dalal badan oo caalami ah, isagoo xoojinayay xiriirka Soomaaliya iyo beesha caalamka.
Dhimashada
Taariikhda Geerida: Cabdirashiid Cali Sharmaarke wuxuu geeriyooday 15-kii October 1969, isagoo lagu dilay magaalada Laascaanood ee Gobolka Sool.
Sida uu u dhintay: Waxaa toogtay askari ka mid ahaa ilaalada amniga, dilkiisa oo ahaa mid la yaab leh ayaa sababay jahawareer siyaasadeed oo dalka ka dhashay.
Dilkiisa ka dib, waxaa dalka ka dhacay afgambi militari oo uu hogaaminayay Jaalle Maxamed Siyaad Barre, taasoo bilow u ahayd kali-talisnimo muddo dheer socotay.
Halka uu ku Aasanyahay
Sharmaarke waxaa lagu aasay magaalada Muqdisho.
Hibada iyo Dhaxalka Taariikhiga ah
Cabdirashiid Cali Sharmaarke waxaa lagu xusuustaa inuu ahaa hogaamiye siyaasadeed oo aad ugu adkeyd ilaalinta midnimada qaranka iyo horumarinta dhaqaalaha dalka.
Inkastoo uu geeriyooday isaga oo ku jira xafiiska, weli wuxuu tusaale u yahay hoggaamiyayaal badan oo Soomaaliyeed.
Qudbadihii uu jeediyay iyo dalalkii uu booqday Cabdirashiid Cali Sharmaarke
Madaxweyne Cabdirashiid Cali Sharmaarke wuxuu jeediyay qudbado muhiim ah oo la xiriira midnimada, horumarka, iyo xiriirka caalamiga ah intii uu xilka hayay. Waxaa sidoo kale xusid mudan socdaalladii diblomaasiyadeed ee uu ku tagay dalal kala duwan si uu Soomaaliya uga dhigo waddan la tixgeliyo caalamka.
Qudbadihii Caanka Ahaa ee Cabdirashiid Cali Sharmaarke
. Qudbaddii Ku Saabsan Midnimada Qaranka
Sharmaarke wuxuu hadal muhiim ah ka jeediyay 1967 isagoo ku baaqay in qabaa'ilka Soomaaliyeed ka wada shaqeeyaan horumarinta dalka iyo xoojinta midnimada qaranka.
Wuxuu yiri:
"Midnimada waa laf-dhabarta jiritaanka Soomaaliya. Haddaan midnimo la helin, horumar iyo nabad midna lama gaari karo."
Qudbaddii Xiriirka Caalamiga ah ee Afrika
Intii uu madaxweyne ahaa, Sharmaarke wuxuu aad ugu ololeeyay xoojinta xiriirka Soomaaliya iyo dalalka kale ee Afrika. Mid ka mid ah qudbadihiisa ayuu ku yiri:
"Soomaaliya waxay ka mid tahay Afrika; horumarka qaaraddan waa mid u baahan iskaashi iyo isku-duubni."
Qudbaddii Dhaqaalaha iyo Maamulka Hufan
Wuxuu jeediyay qudbad ku saabsan muhiimadda dhaqaalaha kobcinaya iyo maamulka cadaaladda ku dhisan, isagoo ku adkeeyay madaxda Soomaaliyeed inay la dagaallamaan musuqmaasuqa.
Wuxuu sheegay:
"Maamul wanaagsan iyo horumar dhaqaale waa furaha Soomaaliya u horseedi kara inay ka mid noqoto waddamada ugu horreeya Afrika."
Dalalkii uu booqday
Madaxweyne Sharmaarke wuxuu booqday dalal dhowr ah oo ku kala yaalla Afrika, Yurub, iyo Bariga Dhexe, isagoo xiriir diblomaasiyadeed la yeeshay dowladahaas.
Masar (Cairo)
Sharmaarke wuxuu booqday Masar si uu u xoojiyo xiriirka Soomaaliya iyo dalalka Carabta.
Wuxuu kulamo la yeeshay Madaxweyne Gamal Abdel Nasser, isagoo ka wada hadlay taageerada Soomaaliya ee Jaamacadda Carabta.
Tanzania (Dar es Salaam)
Wuxuu la kulmay Madaxweyne Julius Nyerere si ay uga wada hadlaan iskaashiga dhaqaale iyo midka siyaasadeed ee Bariga Afrika.
Talyaaniga (Rome)
Sharmaarke wuxuu booqday Talyaaniga si uu uga wada hadlo taageerada ay Talyaanigu siin karaan Soomaaliya, gaar ahaan dhanka waxbarashada iyo dhaqaalaha.
India (New Delhi)
Sharmaarke wuxuu kulamo la yeeshay Ra'iisul Wasaarihii India, Indira Gandhi, isagoo ku saabsan xiriirka ka dhexeeya Soomaaliya iyo dalalka Koonfurta Aasiya.
Suudaan (Khartoum)
Intii uu Suudaan ku sugnaa, wuxuu kala hadlay xoojinta iskaashiga Soomaaliya iyo dalalka Muslimka ah ee Afrika.
USA (New York)
Sharmaarke wuxuu booqday Xarunta Qaramada Midoobay isagoo halkaas ka jeediyay khudbad ku saabsan sidii Soomaaliya uga heli lahayd taageero dhaqaale iyo mid siyaasadeed.
Dib-u-Eegid iyo Dhaxal
Cabdirashiid Cali Sharmaarke wuxuu ahaa madaxweyne diblomaasi ah oo ku mashquulsanaa sidii uu Soomaaliya uga dhigi lahaa dal kaalin weyn ku leh siyaasadda caalamka. Qudbadihiisa iyo socdaalladiisa ayaa gacan ka geystay xoojinta midnimada gudaha iyo xiriirka Soomaaliya iyo caalamka intiisa kale. Taariikhdiisa ayaa weli loo arkaa mid ku dayasho mudan.
Comments
Post a Comment