Goormee soo gaartay Soomaaliya Diinta Islaamka ?

  Diinta Islaamka iyo Soo Gelitaankeedii Soomaaliya

Diinta Islaamka waxay Soomaaliya soo gaartay waqti aad u horeeyay, qiyaastii qarnigii 7aad. Dalka Soomaaliya, oo ku yaalla Geeska Afrika, wuxuu lahaa xiriir istiraatiiji ah oo ganacsi iyo dhaqan la leh Jaziiradda Carabta, taasoo fududeysay soo gelitaanka Islaamka. Waxaa la rumeysan yahay in Soomaalidu noqdeen qoomiyaddii ugu horreysay ee Islaamka aqbasha bariga Afrika.

1. Xilligii Islaamka Soo Gaadhay Soomaaliya

. Hijrada Koowaad: Taariikhdu waxay xustaa in sanadkii 615 CE ay koox Muslimiin ah oo ka soo              hijrootay Makka, iyaga oo ka cararaya cadaadiska Qureysh, ay magan-galyo ka heleen dhulka                  Itoobiya oo deris la ah Soomaaliya. Kooxdan waxaa hoggaaminayey Sa’id ibn Abi Waqqas iyo Ja’far      ibn Abi Talib.

 . Soomaalidu waxay xiriir dhow la lahaayeen Aksum (Itoobiya) iyo Jaziiradda Carabta, taasoo                    fududeysay in Islaamka si nabad ah ugu faafo xeebaha iyo gudaha dalka.

2. Xiriirkii Soomaaliya iyo Jaziiradda Carabta

 .  Ganacsatada Carabta iyo Soomaaliya waxay lahaayeen xiriir qoto dheer oo ganacsi iyo dhaqan oo           soo jiray boqollaal sano ka hor Islaamka.

 .  Markii Islaamka uu bilowday, ganacsatadii Soomaaliyeed waxay noqdeen kuwii ugu horreeyay ee la       kulma Islaamka, iyaga oo ku soo dhaweeyay deegaankooda.

 .  Magaalooyinka xeebaha sida Saylac, Berbera, iyo Muqdisho waxay noqdeen xarumo muhiim ah oo         Islaamku ka faafo.

3. Faa’iidooyinka Istiraatiijiga ah ee Soomaaliya

 .  Soomaaliya waxay leedahay xeeb aad u dheer oo ku taal marin-biyood muhiim ah oo isku xira                 Jaziiradda Carabta iyo Bariga Afrika.

 .   Magaalooyinka xeebaha waxay ahaayeen kuwa ganacsigu ku xoogan yahay, taasoo ka dhigtay goob        ku habboon fidinta diinta Islaamka.

4. Faafiga Islaamka ee Soomaaliya

 .  Magaalooyinka Xeebaha: Diinta Islaamka waxay ka bilaabatay magaalooyinka xeebaha sida Saylac        iyo Muqdisho, halkaas oo ganacsatada iyo culimada Carabta ay saldhig ka dhigteed.

  .  Culumadii Hore: Culumadii ugu horreysay ee Soomaaliyeed waxay barteen diinta Islaamka iyaga            oo ka helay Carabta, waxayna bilaabeen inay ku faafiyaan gudaha dalka.

  .  Dhaqanka iyo Luqadda: Luqadda Carabiga, oo qeyb weyn ka noqotay barashada diinta Islaamka,            waxay fududeysay in Soomaalidu si degdeg ah u qaataan diinta.

5. Saameynta Islaamka ee Dhaqanka Soomaaliyeed

  .  Nidaamka Maamulka: Islaamka wuxuu saameyn weyn ku yeeshay xeerarka bulshada, kuwaas oo             ku saleysnaa Shareecada Islaamka.

   .  Waxbarashada: Soomaaliya waxay noqotay xarun waxbarasho oo Islaami ah, iyadoo masaajidda             iyo madaarista (dugsiyada) ay noqdeen meelaha laga barto Qur’aanka iyo xadiiska.

   . Culumada iyo Imaamyada: Soomaalida waxaa ku dhex abuurmay culumo badan oo aqoon sare u             leh diinta Islaamka, kuwaas oo hoggaaminayey bulshada.

6. Boqortooyooyinkii Islaamiga ee Soomaaliya

   .  Boqortooyadii Ajuuraan: Waa boqortooyo Islaami ah oo ka dhisnayd koonfurta iyo bartamaha                 Soomaaliya intii u dhaxaysay qarnigii 14aad iyo 17aad. Waxay kaalin weyn ka qaadatay xoojinta             Islaamka iyo dhaqaalaha.

   .  Boqortooyadii Ifat iyo Adal: Ifat iyo Adal waxay ahaayeen boqortooyooyin Islaami ah oo deris la             ahaa Soomaaliya, kuwaas oo xiriir dhaw la lahaa ganacsatada Soomaaliyeed.

   .  Boqortooyooyinkani waxay xoojiyeen Islaamka iyagoo taageero siiyay faafinta diinta iyo                         dhismaha masaajidda.

7. Masaajidda Taariikhiga ah ee Soomaaliya

   .  Masaajidda ku yaalla Muqdisho iyo Baraawe waxay ka mid yihiin dhismayaashii ugu horreeyay ee         Islaami ah ee bariga Afrika.

   .  Masaajidka Fakhr al-Din ee Muqdisho, oo la dhisay qarnigii 13aad, waa tusaale taariikhi ah oo ka           tarjumaya in Soomaaliya ay ahayd xarun muhiim ah oo Islaamku ku xooggan yahay.

8. Diinta iyo Ganacsiga

   .  Islaamka wuxuu dhiirrigeliyay ganacsiga, taasoo kor u qaaday wada-shaqeynta bulshada                           Soomaaliyeed iyo ganacsatada Carabta.

   .  Ganacsiga fooxa, xoolaha, iyo dhuxusha ayaa door weyn ka qaatay isku xirnaanta diinta Islaamka           iyo dhaqaalaha Soomaalida.

9. Halgankii Gumeysiga iyo Islaamka

   .  Intii lagu jiray gumeysiga, diinta Islaamka waxay noqotay isha ugu weyn ee midnimada                           Soomaalida. Culimada Islaamka waxay hoggaamiyeen halganno badan oo lagu difaacayo                         xornimada.

    . Shaqsiyaad caan ah sida Sayid Maxamed Cabdulle Xasan waxay ku saleyeen halgankooda                       mabaadi’da Islaamka.

 10. Saameynta Maanta

  .   Islaamka wuxuu weli sii yahay aasaaska dhaqanka iyo nolosha Soomaalida. Waxay leedahay                   bulsho si weyn ugu tiirsan Shareecada Islaamka ee xeerarka, ganacsiga, iyo waxbarashada.

   .  Diinta Islaamka waxay qayb muhiim ah ka tahay taariikhda, dhaqanka, iyo midnimada Soomaalida,         iyadoo kaalin weyn ka qaadatay sidii bulshada Soomaaliyeed u noqon lahayd bulsho mid ah oo ku           tiirsan mabaadi’da diinta.