Taariikhda halgankii reer Awdal ee ka dhanka ahaa gumeysiga

Taariikhda halgankii reer Awdal ee ka dhanka ahaa gumeysiga

 Halgankii reer Awdal ee ka dhanka ahaa gumeysiga waxa uu qeyb ka ahaa dadaallada gobonimo-doonka Soomaaliyeed ee ka dhacay geyiga Soomaalida xilligii gumeysiga. Gobolka Awdal, oo ku yaalla waqooyi-galbeed Soomaaliya, waxa uu lahaa taariikh facweyn oo halgan, isuna jirey dagaallo hubaysan, kacdoon bulsheed, iyo difaac dhaqan oo lagaga horjeeday gumeysigii reer Yurub, gaar ahaan Ingiriiska iyo talisyo kale oo farogelin ku sameeyay dhulka Soomaalida.

  

Halgankii Hubeysnaa ee Reer Awdal:

1. Dagaalladii Daraawiishta: Reer Awdal waxay door muhiim ah ka ciyaareen halgankii Daraawiishta ee uu hoggaaminayey Sayid Maxamed Cabdille Xasan, kaas oo ka horjeeday gumeysiga Ingiriiska iyo talisyadii kale ee gobolka faragelin ku hayay. Reer Awdal waxa ay la safnaayeen Daraawiishta, iyagoo taageero milatari iyo mid bulsho siin jiray.
2. Iska-caabintii Ingiriiska: Markii Ingiriisku maamul ahaan ugu soo baxay waqooyi-galbeedka, beelaha deegaanka Awdal waxay diideen xukunka gumeysiga, taas oo dhalisay kacdoonno iyo dagaallo ka dhan ah ciidamada Ingiriiska.
3. Kacdoonnadii Maxalliga ah: Bulshada deegaanka waxay abaabuleen kacdoonno si ay u ilaashadaan madaxbannaanidooda, dhaqankooda, iyo hantidooda. Waxaa la dhisay hoggaan bulsheed iyo dhaqameed oo mideeyay qabiilada deegaanka si loola dagaallamo gumeysiga.

Doorka Dhaqanka iyo Diinta:

Halganka reer Awdal waxa kale oo uu salka ku hayay ilaalinta diinta Islaamka iyo dhaqanka Soomaalida, oo gumeysatadu ku dadaalayeen inay wiiqaan. Culimada iyo hoggaanka diinta ayaa door weyn ka qaatay abaabulka bulshada iyo dhiirrigelinta dagaalka lagaga soo horjeedo gumeysiga.

Saameynta Taariikheed:

Halganka reer Awdal wuxuu qeyb ka ahaa kacdoonnadii horseeday gobonnimada guud ee Soomaaliya 1960-kii. Waxaa laga dhaxlay dhiirigelin qaranimo, midnimo Soomaaliyeed, iyo in la ilaaliyo madaxbannaanida dadka iyo dalka.

 Halgankii Sii Socday iyo Saamaynta Guud

Intii ay gumeysatadu isku dayayeen inay ku soo rogaan xukunkooda bulshada ku nool Awdal, dagaallada iyo kacdoonnada maxalliga ahi way sii socdeen. Bulshada deegaanku waxay adeegsadeen xeelado kala duwan si ay uga hortagaan saamaynta gumeysiga, kuwaas oo ay kamid ahaayeen:

1. Dagaallada Isku Xidhnaa: Reer Awdal waxay la shaqeynayeen gobollada kale ee Soomaalida si loo mideeyo halganka. Tusaale ahaan, Daraawiishtu waxay ka faa’iideysatay taageerada deegaannada Awdal si ay u abuuraan xiriir xooggan oo ka dhan ah Ingiriiska iyo gumeysatada kale.
2. Hoggaanka Dhaqanka iyo Odayaasha: Odayaasha dhaqanka ayaa door weyn ka qaatay abaabulka halganka. Waxay hogaaminayeen shirar iyo is abaabul ku saleysan dhaqanka Soomaalida, waxayna isku dayeen inay bulshada mideeyaan xilli adag.
3. Adeegsiga Diinta iyo Culimada: Culimada deegaanku waxay ahaayeen kuwo ka dhiidhiya cadaadiska shisheeye iyagoo adeegsanayay diinta Islaamka si ay bulshada ugu baraarujiyaan halganka. Wacdi diimeed iyo dhiirigelin ku saabsan in gumeysiga laga hor yimaado ayaa door muhiim ah ka qaatay kacdoonnada.
4. Xorriyad Raadinta iyo Samir Qaadashada: Dagaallada hubeysan waxaa barbar socday xeelado siyaasadeed iyo samir ay bulshada u yeesheen si ay ula tacaalaan cadaadiska iyo duulaanka gumeysiga. Taasi waxay horseeday in iska caabbinta loo beddelo dhaqdhaqaaq siyaasadeed oo horumarsan.

Gobannimada iyo Dhaxalka Taariikheed

Markii gobannimada la helay sannadkii 1960, halganka reer Awdal iyo dadaallada gobolkan waxay ahaayeen kuwo xasuus reebay. Waxaa muuqday in dadka deegaanku ay ku guuleysteen ilaalinta dhaqankooda iyo diintooda, iyagoo sidoo kale qeyb weyn ka qaatay midowgii gobollada Waqooyi iyo Koonfureed ee Soomaaliya.

Halganka reer Awdal waxa uu leeyahay qodobo waaweyn oo laga baran karo:

1. Midnimada Bulshada: Sida bulshadu u midoobi karto si ay u difaacdo madaxbannaanideeda.
2. Dib-u-dhiska iyo Samirka: In laga faa’iideysto waayo-aragnimada taariikhiga ah ee bulshooyinka si looga hortago cadowga.
3. Horumarinta Jiilalka Mustaqbalka: Halgan kasta oo dhacay wuxuu ahaa cashar u diyaarinaya jiilalka dambe sidii ay u difaaci lahaayeen dalkooda iyo dadkooda.

Gabagabo

Reer Awdal waxay taariikh mug weyn ku leeyihiin halganka Soomaaliyeed, gaar ahaan gobollada waqooyi. Dhiiranaantooda iyo isku-duubnidooda ayaa ku tusaysa sida dadka Soomaaliyeed ay u awoodaan inay iska caabiyaan shisheeye iyo gumeysi. Taariikhdu waa xasuus qaran oo mudan in la keydiyo oo loogu gudbiyo jiilalka dambe.